Muziek in de Bijbel - Deel 2: Israëls harp en lied

Muziek in de Bijbel

Deel 2: Israëls harp en lied

Op de shekel staat eenafbeelding van de Kinnor In het eerste deel maakten we kennis met de muziek en zang in Genesis. De fluit van riet (oegbab, fluit van riet) en de harp (kinnor) werden in Mesopotamië (nu Irak) verhandeld door Jubal (± 3400 v. Chr.), de ‘vader’ van de muziekhandelaren. In Assyrië (nu Syrië) kwamen we in Genesis 31 Laban tegen(± 1750 v. Chr.), die sprak over een muziekgroep die op feestelijke wijze liedjes (shir) ten gehore bracht, begeleid door tamboerijn (toph) en citer (kinnor, soort harp). De kinnor staat vandaag op de Israëlische shekel (munt). We vervolgen nu de periode die Genesis beslaat en bezien welk inzicht opgravingen, schilderingen ed. aan onze studie toevoegen.

Semitische lyra

Fresco Ben-Hasan, de Nebel in handen ... Opzettelijk schrijven we telkens de Hebreeuwse naam van de instrumenten in de grondtekst, omdat de vertalingen dikwijls onjuist of niet concordant zijn. Het woordje kinnor wordt soms met harp en dan weer met citer vertaald. Dit is ook het geval met het Hebreeuwse woordje nebel (lyra), een instrument dat we vooral in de tijd van Israëls koningen tegenkomen. Beide zijn harpsoorten. Het verschil zit in de snaren. Bij een kinnor zijn ze evenwijdig gespannen en ongelijk van lengte. Bij een lyra zijn ze gelijk van lengte.1) En, hoewel we nebel niet in Genesis tegenkomen, bestond ze in die tijd wel.

We denken aan de hongersnood in Kanaän en Assyrië. Velen, waaronder de broers van Jozef, trokken naar Egypte om graan te kopen. In een grafschildering bij Beni-Hasan vinden we de oudste afbeelding van een ‘nebel’ in handen van een Semiet. Hij houdt de klankkast van de lyra tegen zijn buik. Op de muur van het graf van Chnoemhotep III (gouverneur van de Oostelijke Nijl-Delta) is een karavaan afgebeeld van 37 Semieten met hun stamhoofd Ishba. De schrijver noemde ze armlastige nomaden, rondtrekkende smeden afkomstig uit Haran (Assyrië). Men weet zeker dat dit Semieten zijn, omdat toen enkel Semieten veelkleurige kleding droegen (Egyptenaren droegen wit). De fresco dateert uit 1890 v. Chr. Dit is het enige instrument waarvan we weten dat het typisch Semitisch (Joods) is. En, dit gegeven leidde ertoe dat twee eeuwen geleden, omstreeks 1840 in het Engelse woord voor Jood, Jew een werkwoord werd, to Jew, waarmee bedoeld werd harp spelen.

Opgravingen

Genesis bevestigt dus dat er in de oude tijd blaas-, snaar- en slaginstrumenten waren, die de zang begeleidden. Mesopotamië was de bakermat van de muziek. In Zuid-Mesopotamië (Bismaja) is een vaas gevonden (uit 3000 - 4000 v. Chr.), waarop muzikanten staan met een zevensnarige boogharp en een vijfsnarige driehoekige harp. Deze heeft onderaan een klankkast met kwastjes. De oudste vondst is een harp van koningin Poe-Abi uit ± 4500 v. Chr. 2) Op een steenreliëf van het paleis van Telloh in Irak, uit ± 3000 v. Chr. 3) staat een harp met elf snaren die in een punt naar onderen toelopen (een lyra). Muziekinstrumenten bestonden in soorten en maten.

Toonsystemen

Studie van kleitabletten bewees dat musici in Soemerië (Zuid-Mesopotamië) een vijf- en een zeventonig toonsysteem kenden. Laatstgenoemde lijkt op dat van Pythagoras. Dit wekt verbazing op, maar we moeten niet vergeten dat vanaf 3500 v. Chr. de Soemerische beschaving op een hoog niveau stond. Daar is o.m. het spijkerschrift uitgevonden. Inmiddels is door Prof. Kilmer het muziekschrift ontcijfert van kleitabletten uit Ugarit (Syrië), van ± 1500 v. Chr. Zijn vondst veroorzaakte onder musicologen veel opheffing, want wat bleek? De muziek was geschreven in majeur, in de toonschaal van do-re-mi, ja, die van Pythagoras! (600 v. Chr.). Geheel nieuw was dat de composities ook harmonie kenden. Tot deze vondst meende men dat ‘harmonie’ een typisch Westerse vinding was, die pas eeuwen en eeuwen later werd uitgevonden! 4)

Cultische eredienst

De Kinnor/Foto: Ton Stier Een van de liederen die de professor ontcijferde heet ‘geluid van de stilte’ en was bedoeld voor cultische Tempeldienst. Op kleitabletten staat dat muziek vooral diende voor religieuze samenkomsten, maar ook gebruikt werd bij begrafenissen, feesten, bruiloften en banketten. Muziek functioneerde naast de feestjes voornamelijk in de Tempels van de afgoden en individueel speelde men solo om de ‘goden’ te behagen. Job, waarvan wordt aangenomen dat hij in de tijd van de aartsvaders leefde, zei hierover: “Zij zingen bij tamboerijn (toph) en citer (kinnor), en zijn vrolijk bij de tonen der fluit (oegab). Maar tot God zeiden zij: Wijk verre van ons, want aan de kennis Uwer wegen hebben wij geen lust.” (Job 21:12 en 14)
Dat laatste is een kenmerkend punt. In de periode van Genesis staat nergens aangegeven dat muziek ter ere van de God van hemel en aarde werd gebruikt. Dit wordt anders als wij nu naar het boek Exodus gaan.

Geestelijke beurtzang

Want in dit boek vinden wij het eerste geestelijke lied, een loflied ter ere van de God van Israël. De voorzanger en componist was Mozes, Exodus 15:1 “Toen zong (sjir) Mozes met de Israëlieten de HERE dit lied (sjirah) en zij zeiden: Ik wil de HERE zingen, want Hij is hoog verheven, het paard en zijn ruiter stortte Hij in de zee.” (t/m vers 18)

Wat was het volk van God dankbaar voor de wonderlijke bevrijding. Ze konden wel dansen en springen van blijdschap. Dat gebeurde ook. Exodus 15:20 en 21 schrijft: “Toen nam Mirjam, de profetes, de zuster van Aäron, de tamboerijn (toph) in haar hand, en alle vrouwen gingen achter haar aan met tamboerijnen (toph) en in reidansen (mecholah). En Mirjam zong (sjir) hun ten antwoord (anah, is beurtzang): Zingt de HERE, want Hij is hoog verheven; het paard en zijn ruiter stortte Hij in de zee.”
Hier zien wij de zogenoemde beurtzang, een groep zingt en een andere groep zingt een antwoord. Het was een en al dankbetuiging aan God.

Beurtzangen waren toen al op twee manieren gebruikelijk:

  • afwisselend zingen tussen twee groepen (antifonale zang)
  • afwisselend zingen van een leider of leidster en het antwoordend koor (responsoriaal gezang), zoals Mirjam deed met de vrouwen.

Vandaag de dag kunnen we op feestdagen in Israël dezelfde situatie aantreffen, hoewel dit niet altijd geestelijke liederen zijn.

Heidense beurtzang

Nog eenmaal komen we in Exodus de vrolijke beurtzang tegen, hoewel in een zondige situatie. Mozes is op de berg des HEREN geweest en daalde met Jozua af met de stenen tafelen. Jozua hoort zingen en luistert nog eens goed. Wat hoort hij? Let op zijn definitie: “Maar deze zeide: Geen geluid (kol) van overwinningsgeroep en geen geluid (kol) van roepen bij nederlaag - een geluid (kol) van beurtzang (anah) is het, wat ik hoor.” (Exod. 32:18) Mozes en Jozua waren verbijsterd. Ze komen dichterbij de legerplaats: “En zodra hij (Mozes) de legerplaats genaderd was en het kalf en de reidansen (mecholah) zag, ontbrandde de toorn van Mozes; hij wierp de tafelen uit zijn hand en verbrijzelde ze aan de voet van de berg.” (Exod. 32:19) Het uitverkoren en uitgeredde volk had zich als een heidens volk gedragen en in beurtzang gezongen en gedanst rond de afgod van het gouden kalf.

De Bron: Beër (put)

Toen het volk verder trok passeerde het vele woestijnen. Maar God had via Mozes aan het volk water beloofd. Nadat zij het land Moab passeerden kwamen zij bij de bron Beër. “Dit is de bron, waarvan de HERE tot Mozes gezegd had: Vergader het volk, dan zal Ik hun water geven. Toen heeft Israël dit lied (sjirah) gezongen (sjir):

Wel op, gij bron: zingt haar in beurtzang (anah) toe;
de bron die de vorsten groeven,
die de edelen des volks boorden,
met hun scepter, met hun staven.”

(Num. 21:16-19)

Wie dit lied gemaakt heeft weten we niet. Maar dit is het tweede lied waarvan we weten, dat het volk Israël het uit blijdschap zong. En straks in de toekomende tijd, als Israël is hersteld en woont in het land, zal het vervuld van dankbaarheid aan de HERE, de vreugde van zang en dans opnieuw meemaken: “Jonkvrouw Israëls. Opnieuw zult gij u tooien met tamboerijnen (toph) en uittrekken in vrolijke reidans (mechol).” (Jer. 31:4)

Voetnoten

  1. Musicologen verschillen van mening. Sommigen zeggen dat de kinnor snaren van gelijke lengte had en de nebel ongelijke, anderen beweren het omgekeerde. Toch is de algemene regel dat een harpinstrument met ongelijke snaren en neigt naar een driehoekige vorm een kinnor is en de nebel neigt naar een vierhoekige vorm en te herkennen is aan de gelijke snaren.
  2. Te zien in het Nationale museum in Bagdad
  3. Te zien in het Parijse Louvre
  4. www.webster.sk.ca/greenwich/EVIDENCE.HTM

Duizenden lezers gingen u voor. Ondersteun AMEN. Word ook abonnee!

Nieuw in de Morgenroodreeks

De Morgenroodboekjes komen uit in de Morgenroodreeks: een serie Bijbelstudieboekjes die sinds 1960 wordt uitgegeven. De in deze reeks verschenen boekjes zijn handzaam en praktisch en helpen je verder om de Bijbel beter te leren kennen.

De sabbat

Onder christenen leven soms de volgende vragen: Is de zondag de sabbat van nu? Is het de bedoeling dat christenen de sabbat - van vrijdagavond tot zaterdagavond - vieren?

De Bijbel geeft de nodige informatie over de sabbat, die zich als zevende dag onderscheidt van de voorgaande zes door rust. Het is een dag aan de Heere toegewijd. Paulus schrijft dat deze dag voor het lichaam van Christus geen aanleiding mag zijn om elkaar te veroordelen "inzake eten of drinken, of op het punt van een feestdag, een nieuwe maan of de sabbatten" (Kol. 2:16).

De sabbat verwijst ook naar de grote toekomstige sabbat in Gods plan; geen periode van vierentwintig uur, maar één van duizend jaar. Israël en de volkeren mogen dan leven in vrede en rust.

Ook als e-book verkrijgbaar!

Meer info & bestellen 'De sabbat'

Levend water

Water is de meest voorkomende vloeistof op aarde, een essentieel onderdeel van de natuur en noodzakelijk voor het (ontstaan van) leven.
In dit boekje gaat het niet zozeer over water als vloeistof, maar vooral over geestelijk water. Dat wil zeggen: water als aanduiding van waarachtig leven, voortkomend uit Gods Geest.
Daarnaast verwijst water ook naar Gods Woord, dat levend en krachtig is. Vandaar de titel van dit boekje: levend water.

Ook als e-book verkrijgbaar!

Meer info & bestellen 'Levend water'

Schatten uit Gods Woord - 4

De serie Schatten uit Gods Woord bevat boeken waarin allerlei Bijbelse onderwerpen worden behandeld. Deze onderwerpen kun je zien als schatten die je opgraaft vanuit Gods Woord. David zegt: "De woorden van de HEERE zijn reine woorden, als zilver gelouterd in een aarden smeltkroes, gezuiverd zevenmaal" (Ps. 12:7). Hij schrijft dit om daarmee de betrouwbaarheid van Gods woorden te onderstrepen. Zij staan wat dat betreft lijnrecht tegenover de woorden die trouweloze mensen spreken (zie vs. 2-5). Wat God zegt in Zijn Woord kun je zonder meer aannemen; Hij is immers Zelf de waarheid! Daarom is het zo de moeite waard om de Bijbel te lezen, te overdenken en te leren begrijpen. Daar word je wijs van!

Dit vierde deel bevat 22 hoofdstukken over even zoveel onderwerpen. 

Spreuken 3:13-15 zegt:
"Welzalig is de mens die wijsheid vindt,
de mens die inzicht verkrijgt, want
- haar opbrengst is beter dan de opbrengst van zilver en
- haar inkomen beter dan bewerkt goud,
- zij is kostbaarder dan robijnen.
Al jouw wensen zijn met haar niet te vergelijken".

Meer info & bestellen 'Schatten uit Gods Woord - 4'