“Het is de wil van God dat u een heilig leven leidt: dat u zich onthoudt van ontucht, dat ieder van u zijn lichaam heiligt en in eerbaarheid weet te beheersen en dat u niet zoals de ongelovigen, die God niet kennen, toegeeft aan uw hartstocht en begeerte.''

Veel Nederlanders begrijpen deze tekst uit 1 Tessalonicenzen 4 volgens deskundigen niet. Niet alleen omdat zij niet gewend zijn deze teksten te lezen, maar vooral omdat de zin maar liefst 48 woorden telt, waaronder moeilijke begrippen als 'ontucht', 'hartstocht' en 'begeerte'.

“Dit is Gods wil. Jullie moeten helemaal bij hem horen. Daarom moeten jullie ook op seksueel gebied goed leven. Elke man moet zijn eigen vrouw kiezen. Kies op een goede manier een vrouw, zoals God het wil. Ongelovigen laten zich leiden door slechte verlangens. Zij kennen God niet. Maar jullie moeten je anders gedragen.''

Het moet dezelfde inhoud zijn, maar dan op een taalniveau die 95 procent van de Nederlanders begrijpt. De eerste tekst komt uit de Nieuwe Bijbelvertaling die in 2004 verscheen, de tweede uit de nieuw te verschijnen Bijbel in Gewone Taal, waarvan onlangs de eerste proefteksten werden gepubliceerd.

Lage drempel

Dr. Rieuwerd Buitenwerf, manager vertalen en bijbelgebruik van het Nederlands Bijbelgenootschap en projectleider van de nieuwe vertaling, is zichtbaar enthousiast over de nieuwe Bijbel. “Een andere Bijbel met zo'n lage drempel als deze, is in Nederland niet te vinden.''
Deskundigen zeggen dat twee derde van de bevolking de Nieuwe Bijbelvertaling niet of met veel moeite begrijpt. Het NBG houdt het op een derde, nog genoeg om er een speciale editie voor te maken. Doelgroep zijn mensen die moeite hebben met lezen, mensen met Nederlands als tweede taal en doven en slechthorenden die gebarentaal gebruiken.

Vertaling

De Bijbel in Gewone Taal is een echte bijbelvertaling, met al het bijbehorende werk, benadrukt Buitenwerf. Gespecialiseerde vertalers werken vanuit de Hebreeuwse of Griekse grondtekst, en taaldeskundigen kijken naar de Nederlandse tekst die zij produceren. “Van elke bijbelvertaling wordt verwacht dat die een goede vertaling is van het origineel. Dus ook van de Bijbel in Gewone Taal.''
De teksten zijn geschreven op het zogenoemde B1-taalniveau. Volgens Europese richtlijnen is geschreven taal op te delen in zes niveaus: A1, A2, B1, B2, C1 en C2. Het niveau A1 is het eenvoudigst, met zeer korte zinnen van eenvoudige, concrete woorden. Niveau C2 bestaat vooral uit zeer moeilijke, wetenschappelijke teksten met lange zinnen en veel abstract taalgebruik. Van alle niveaus is volgens wetenschappers B1 het meest toegankelijk - uit onderzoek blijkt dat 95 procent van de bevolking een geschreven boodschap op dat taalniveau zonder meer begrijpt.
Ingrid Molenaar, deskundige van Bureau Taal, stelt dat mensen een verschil van twee taalniveaus niet kunnen overbruggen. “Iemand die teksten op niveau B1 aankan, zal een tekst op C1-niveau niet zelfstandig kunnen begrijpen. Het overbruggen van één niveau is nog wel mogelijk. Die persoon zal de tekst dan wel begrijpen, maar zal hier en daar woorden missen.''

Polisvoorwaarden

Molenaar noemt polisvoorwaarden van verzekeringen als voorbeeld van teksten die op het allerhoogste niveau (C2) zijn geschreven. Volgens het Bureau Taal is alle informatie in onze samenleving uiteindelijk op te schrijven op het eenvoudige B1-niveau, mits de strekking van de tekst, zoals bijvoorbeeld uit de bijbelse grondtekst blijkt, helder is. “Ook de verzekeringspapieren zijn naar dat niveau om te zetten'', stelt ze. “Maar dat kan dus niet zonder intensief overleg met de juristen die ze hebben geschreven.''
Dat het Nederlands Bijbelgenootschap zich tot deze vertaalklus heeft gezet, kan op bewondering van Molenaar rekenen. Voor de vertalers zelf is dit min of meer vanzelfsprekend. “Wij willen de Bijbel voor zichzelf laten spreken'', stelt coördinator Buitenwerf.

Geen kinderbijbel

“De taal is eenvoudig, maar niet kinderachtig, het is geen kinderbijbel. Wij willen ook geen stempel drukken op een bepaalde groep mensen, die alleen 'simpele' taal begrijpt. Mensen hoeven zich ook niet te schamen met zo'n Bijbel onder de arm - het is een échte Bijbel, een goed hulpmiddel…Ook hoogopgeleiden en deskundigen hebben vaak voorkeur voor eenvoudige taal, stelt Molenaar. “Zij vinden dat lekker lezen en het scheelt tijd, omdat ze minder over de tekst hoeven na te denken.''

In 2014, wanneer het Bijbelgenootschap tweehonderd jaar bestaat, is het zo ver. Dan moet de volledige Bijbel in Gewone Taal verschijnen. Op hetzelfde formaat als de gangbare Bijbels, maar dan iets dikker. Zonder kolommen, voor de leesbaarheid.

Veeleisend

Vertaler Matthijs de Jong heeft het bijbelboek Marcus vertaald, en werkt nu aan Mattheüs. Hij spreekt van een “veeleisend, maar haalbaar project''. Een moeilijkheid is volgens hem dat de verschillende genres in de Bijbel - profetie, gebeden, psalmen - bewaard moeten blijven.
“Denk bijvoorbeeld aan het Onze Vader, een gebed dat een grote gevoelswaarde heeft voor veel mensen. Bij het vertalen moeten we dus in ons achterhoofd houden dat het resultaat ook een 'bidbare' tekst moet zijn. En ook een psalm moet blijven klinken als een psalm. Wij hopen dat ook de eenvoudige tekst een grote gevoelswaarde zal krijgen.''
Het project wordt uitgevoerd door speciaal getrainde koppels van een brontaaldeskundige en een neerlandicus. Zij schrijven samen een eerste versie van de tekst. Die gaat naar een ander koppel met dezelfde samenstelling. Hun correcties leveren een tweede versie op, die wordt nagelezen door een gespecialiseerd taalbureau.

Voorbeeld Daniël 3:1-7

Nieuwe Bijbelvertaling:

“Op een dag gaf koning Nebukadnessar opdracht een gouden beeld te maken, zestig el hoog en zes el breed, en hij liet het opstellen in de provincie Babel, in de vlakte van Dura. Vervolgens ontbood hij de satrapen, stadhouders, gouverneurs, staatsraden, schatbewaarders, rechters, magistraten en alle bestuurders van de provincies; ze moesten de inwijding bijwonen van het beeld dat koning Nebukadnessar had opgericht. De satrapen, stadhouders, gouverneurs, staatsraden, schatbewaarders, rechters, magistraten en alle bestuurders van de provincies kwamen bijeen om het beeld dat koning Nebukadnessar had opgericht in te wijden. Ze stelden zich op voor het door Nebukadnessar opgerichte beeld. Een heraut riep met luide stem: 'Volken en naties, welke taal u ook spreekt, luister naar dit bevel. Zodra u de muziek hoort van hoorn, panfluit, lier, luit, citer, dubbelfluit en andere instrumenten, valt u op uw knieën neer en buigt u in aanbidding voor het gouden beeld dat koning Nebukadnessar heeft opgericht. Wie niet neerknielt en buigt, zal onmiddellijk in een brandende oven worden gegooid.' En dus knielden alle volken en naties, welke taal zij ook spraken, zodra ze de muziek van hoorn, panfluit, lier, luit, citer en andere instrumenten hoorden, en bogen zij in aanbidding voor het gouden beeld dat koning Nebukadnessar had opgericht.”

Bijbel in Gewone Taal:

“Op een dag liet koning Nebukadnessar een gouden beeld maken. Het werd 30 meter hoog en 3 meter breed. Hij liet het neerzetten in de Duravlakte in de provincie Babel. De koning nodigde de hoogste bestuurders van zijn rijk uit. Dat waren de bestuurders van de provincies en steden, de ministers, de rechters en de hoofden van de belastingdienst en het leger. Hij liet ze allemaal komen om te laten zien waarvoor het gouden beeld bedoeld was. Alle mensen die hij had uitgenodigd, kwamen naar de Duravlakte. Ze gingen voor het beeld staan dat de koning had laten maken.
Toen riep een dienaar van de koning: 'Dit zegt de koning! Luister allemaal. Waar u ook vandaan komt, welke taal u ook spreekt: luister goed! Straks hoort u muziek van fluiten, harpen en andere instrumenten. Dan moet u op uw knieën vallen. En u moet heel diep buigen voor dit gouden beeld. Wie dat niet doet, wordt onmiddellijk in een grote brandende oven gegooid.'
Daarna klonk de muziek. En iedereen viel op zijn knieën. Alle mensen maakten een diepe buiging voor het gouden beeld.”

Bron: www.nd.nl