Interlinear Scripture Analyzer

Als basis heeft ISA een interlineair van de grondtekst, welke bestaat uit verschillende regels met o.a. een woord–voor–woord vertaling onder de Hebreeuwse of Griekse tekst. Naast en onder de interlineair kan een gewone vertaling worden geplaatst, zodat de interlineair beter te volgen is. Inhoud en vormgeving zorgen ervoor, dat ook iemand die geen Grieks kent, al bij de eerste aanblik aangemoedigd wordt om er al spelenderwijs mee bezig te zijn. Ook wordt ISA toegepast in Bijbelvertaalwerk. Een soortgelijk programma wordt dan ook door Wycliffe Bijbelvertalers gebruikt.

Concordantie

Bij het bestuderen van de Schrift wordt de meeste voortgang geboekt door gebruik te maken van een concordantie. Een concordantie baseert zich op passages waar het woord voorkomt in het Hebreeuws, Aramees of Grieks. Het doel is, om de betekenis van een woord af te leiden uit het gebruik ervan in de geïnspireerde Schriften.

Bij het bestuderen van concordanties op de grondtekst zou je verwachten dat elk Hebreeuws of Grieks woord op een enkele variatie na —als gevolg van het typisch taaleigen (idioom)— wordt gerepresenteerd door eenzelfde vertaalwoord. Niettemin zijn veel vertalingen verbazingwekkend inconsistent. Niet alleen worden meerdere vertaalwoorden gebruikt voor één enkel woord in het origineel, maar op hun beurt dienen ze ook als vertaalwoord voor weer andere Hebreeuwse of Griekse woorden. Dit maakt het onmogelijk om een nauwkeurig en duidelijk beeld van een gebruikt woord te krijgen.

Concordant zoeken op de grondtekst is het terrein waarop ISA uitblinkt. Achter de interlineaire lay-out gaat een geraffineerd zoekgereedschap schuil, dat snel en efficiënt zoekopdrachten kan uitvoeren op zowel het origineel, als op de sublineairs (onder-regels). Ook kan er gezocht worden in de diverse Bijbelvertalingen.

Interlineair

ISA beschikt over zowel een Hebreeuwse OT (fig. 1)

als een Griekse NT (fig. 2)

interlineair. De laatste is het meest uitgebreid en compleet. Naast de standaard- uitrusting die professionele Bijbelpakketten ook hebben, zoals Lemma, Strong en Grammatica ontleding (GrammarTags), heeft ISA een extra uniek en krachtig instrument bij het bestuderen van de Bijbel: de concordante Engelse sublineair (CGTS).
Deze sublineair onderscheid zich in het bijzonder door exacte en uniforme Engelse equivalenten. Heel vaak is het opgebouwd uit de etymologische betekenis van de Griekse woorddelen. Op deze manier volgt het zeer nauwkeurig het Grieks—een soort Engels–Grieks zou je kunnen zeggen. Het interpretatie gehalte is hierdoor laag en theologische vooroordelen blijven op deze manier tot een minimum beperkt. In de praktijk laat juist dít nieuw licht schijnen op vele Bijbelpassages.
Aan de andere kant is een minder letterlijke vertaling soms nodig om de letterlijke weergave beter te plaatsen. Een probleem kan bijvoorbeeld zijn: dat de sublineair op de Griekse manier zegt “she has in belly”, terwijl wij zeggen “zij is zwanger”. De oplossing hiervoor is een extra regel die gevuld is met de woordenschat waar velen al mee vertrouwd zijn, namelijk die van de NBG '51.
De voordelen hiervan zijn tweeërlei: ten eerste helpen de Nederlandse vertaalwoorden bij het begrijpen van de etymologische betekenis. Ten tweede komen de verschillen tussen de zeer nauwkeurige, concordante Engelse regel en de minder nauwkeurige Nederlandse regel des te duidelijker aan het licht.

Dynamisch Transparant

In tegenstelling tot een statische interlineair, zoals een interlineair in boekvorm, maakt de interlineair van ISA gebruik van een dynamische en transparante structuur. Zo kan met één druk op de knop alle overige vertalingen van het zelfde Griekse woord worden ingezien (zie ook fig. 2). Mogelijke onzuiverheden in de vertaling vallen hierdoor eerder op en de objectiviteit en betrouwbaarheid blijft hierdoor gewaarborgd.

Griekse Letters en Transliteratie

ISA is het enige Bijbelprogramma dat de originele Griekse hoofdletters uit de codex Vaticanus gebruikt. Behalve oorspronkelijk zijn ze ook duidelijker en lijken ze meer op onze eigen hoofdletters. Hierdoor zijn ze ook gemakkelijker aan te leren. Wie echter aan de moderne Griekse letters de voorkeur geeft, kan dit ook optioneel aanzetten.
Bij de transliteratie-regel wordt het Griekse woord weergegeven in onze eigen letters zodat het nóg makkelijker leesbaar is.

Lemma en Strong’s nummer

Het ‘Lemma’ is het basiswoord. Meestal is dat identiek aan het stamwoord. Maar soms worden verschillende stamwoorden onder één Lemma geplaatst. Een Strong’s nummer is eigenlijk niets anders dan een nummer dat gekoppeld is aan een stamwoord en verwijst naar de index van een woordenboek. Zoeken in de interlineair op Lemma of Strong is één van de belangrijkste zoekacties die bij Bijbelstudie worden toegepast. Er wordt dan gezocht op woorden met dezelfde basisbetekenis, onafhankelijk van of het nu meervoud, enkelvoud, mannelijk, vrouwelijk of andere grammaticale eigenschappen heeft.

Grammatica ontleding

Lemma of Strong en grammatica-ontleding samen geeft alle informatie weer dat in een Grieks woord zit. Met grammatica-ontleding erbij kunnen de gevonden woorden gefilterd worden op specifieke grammaticale eigenschappen, zoals meervoud, vrouwelijk of een bepaalde tijdsvorm. Om een grammatica-zoekopdracht samen te stellen kan er gebruik gemaakt worden van een zogenaamde ‘wizard’ (zie fig. 3).

Zoeken

Voordat ISA in een tekst zoekt maakt het eerst een tussenoverzicht (fig. 4)

van alle woorden in de tekst die aan de zoekopdracht voldoen. Dit is vooral van belang bij opdrachten met wildcards* en bij zoekopdrachten in de interlineair (fig. 5).

Natuurlijk kan er nu verder gegaan worden door op de tekst zelf te zoeken. Maar bij het interlineaire zoekgedeelte zijn er ook nog andere opties. Zo is het mogelijk de relatie te laten zien tussen het Grieks en de vertaalwoorden. Dit kan via de woordenlijst [WLview] (fig. 6)

of nog beter via ‘Concordant View’ [Cview] (fig. 7).

‘Concordant View’ ordent de gevonden Griekse woorden met hetzelfde Lemma in een kolom met daaronder de weergaven van het Griekse woord in één van de sublineairs. Hiermee wordt in één oogopslag duidelijk òf en eventueel hóe consequent er vertaald is. De context, waar het vertaalwoord voorkomt, kan worden opgeroepen door op één van deze woorden te klikken.

Laatste ontwikkelingen

Sinds kort beschikt ISA ook over het Hebreeuwse Oude Testament met bijbehorende sublineair-regels. Zowel een unieke concordante Hebreeuws–Engelse regel en een regel met de woorden van de NBG51 zijn ervoor beschikbaar. Eén belangrijk deel is nog niet aanwezig : de Strong’s nummer-regel. Maar daar wordt aan gewerkt.

ISA is nog steeds volop in ontwikkeling. De bedoeling is dat er regelmatig updates en uitbreidingen zullen verschijnen. Houd daarom onderstaande site in de gaten.

ISA is geschikt voor alle Windows-versies vanaf Windows 95 en is gratis te downloaden op:

www.scripture4all.org!

Voetnoot

*wildcard : dit is een teken dat geen, één of meerdere karakters kan voorstellen.